ପ୍ରକୃତି
ପ୍ରକୃତି
ଓଡ଼ିଆ[ସମ୍ପାଦନା]
ଉଚ୍ଚାରଣ[ସମ୍ପାଦନା]
ସଂସ୍କୃତ - ବି—(ପ୍ର+କୃ ଧାତୁ+କରଣ. ତି)[ସମ୍ପାଦନା]
- ୧. ଭଗବାନଙ୍କର ମାୟାଖ୍ୟା ଶକ୍ତି; ଯାହାଦ୍ୱାରା ବିଶ୍ୱ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ଯାବତୀୟ ପଦାର୍ଥ ସୃଷ୍ଟ ହୋଇଅଛି; ସଂସାରର ବା ଜଡ଼ ଜଗତର ଭୌତିକ ପ୍ରଧାନ କାରଣ —୧. The Nature as distinguished from the Spirit, Nature, the personified will or the creative energy of the Supreme Being.
[ଦ୍ରଷ୍ଟବ୍ୟ —ଭଗବାନଙ୍କର ଯେଉଁ ମାୟାଖ୍ୟା ଶକ୍ତିଦ୍ୱାରା ଏ ବିଶ୍ୱର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଅଛି ତାକକୁ ପ୍ରକୃତି ବୋଲାଯାଏ ଏହା ଦ୍ୱିବିଧ, ଯଥା— ପରା ଓ ଅପରା ପରା (ଶ୍ରେଷ୍ଠା) ଜୀବ ସ୍ୱରୂପ ଚେତନାମୟୀ ପ୍ରକୃତି ଏହା ଜଗତକୁ ରକ୍ଷା କରୁଅଛି ଏହାହିଁ ଜୀବର ପ୍ରାଣ ଅପରା (ନିକୃଷ୍ଟା) କ୍ଷତି, ଅପ୍, ତେଜଃ, ମରୁତ, ବ୍ୟୋମ, (ପଞ୍ଚଭୂତ) ମନ, ବୃଦ୍ଧି, ଓ ଅହଂଙ୍କାର
ହିନ୍ଦ ଦର୍ଶନ ମତରେ—ଆତ୍ମା ଛଡ଼ା ଜଗତରେ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ବସ୍ତୁର ମୂଳକାରଣ 'ପ୍ରକୃତ' ଅଟେ ପ୍ରକୃତି ଅନ୍ଧ କିନ୍ତୁ ଉତ୍ପାଦିକା— ଶକ୍ତିବିଶିଷ୍ଟ ପୁରୁଷ (Spirit) ଓ ପ୍ରକୃତ (Nature) ଏହି ଉଭୟର ମିଳନରେ ଏ ଜଗତର ସୃଷ୍ଟି ପୁରୁଷ ସ୍ୱୟଂ କିଛି କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ନାହିଁ; କେବଳ ଦର୍ଶକ ମାତ୍ର ପ୍ରକୃତି ଓ ପୁରୁଷର ସଂଯୋଗ ହେଲେ ସୃଷ୍ଟି କାର୍ଯ୍ୟର ଆରମ୍ଭ ହୁଏ ପ୍ରକୃତିରୁ ସତ୍ୱ, ରଜଃ ଓ ତମଃ ଏହି ତିନି ଗୁଣ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଅନ୍ତି ଏହି ତିନି ଗୁଣ ସାମ୍ୟାବସ୍ଥାରେ ଥିଲେ ପ୍ରକୃତି ନିରୂପାଧିକ ରୂପେ ଅବସ୍ଥାନ କରୁଥାଏ; କିନ୍ତୁ ଉକ୍ତ ଗୁଣତ୍ରୟର ଅସାମ୍ୟାବସ୍ଥା ଘଟିଲେ ସୃଷ୍ଟି କାର୍ଯ୍ୟ ଆରବ୍ଧ ହୁଏ]
- ୨. (ସାଂଖ୍ୟଦର୍ଶନ) ସତ୍ୱ, ରଜଃ ଓ ତମଃ, ଜଡ଼ ଜଗତର ଏହି ତ୍ରିଗୁଣାତ୍ମକ ଆଦିକରଣ; ନିରାକରଣ ଓ ଜ୍ଞାନମୟ ଈଶ୍ୱରଙ୍କର ସାକାର ଓ ଜଡ଼ରୂପେ ଜଗତରେ ପ୍ରକାଶମାନ ଗୁଣ — ୨. (Sāṁkhya philosophy) The material attributes of the Creator.
- ୩. ଯାବତୀୟ ସୃଷ୍ଟ ପଦାର୍ଥ; ନିସର୍ଗ —୨. The creation.
- ୪. ସୃଷ୍ଟ ପଦାର ୫ ଗୋଟି ଉପାଦାନ; ପଞ୍ଚ ମହାଭୂତ (କ୍ଷିତି, ଅପ୍; ତେଜ; ମରୁତ ଓ ବ୍ୟୋମ) —୪. The five primordial elements of creation; the elements.
- ୫. ବସ୍ତୁର ପ୍ରଥମାବସ୍ଥା — ୫. The natural stage of a thing.
- ୬. ଅଜ୍ଞାନ; ମାୟା; ଅବିଦ୍ୟା — ୬. Spiritual ignorance; illusion.
- ୭. ଆଦି କାରଣ —୭. Prime cause; origin.
- ୮. ସ୍ତ୍ରୀ; ଯୋଷିତ୍; ନାରୀ — ୮. Woman; a female; woman kind.
- ୯. ଦେବୀ; ଠାକୁରାଣୀ —୯. A Goddess.
[ଦ୍ରଷ୍ଟବ୍ୟ —ସାବିତ୍ରୀ, ରାଧିକା, ଦୂର୍ଗା, ଷଷ୍ଠୀ, ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଓ ଗଙ୍ଗା ପ୍ରଭୃତି ପ୍ରକୃତି ଅଟନ୍ତି]
- ୧. ସୃଷ୍ଟିର ଆଦ୍ୟାଶକ୍ତି —୧୦. The original creative energy of the universe.
- ୧୧. ପଞ୍ଚଭୂତାତ୍ମକ ଦେହ —୧୧. The body composed of the ୫ prime elements.
- ୧୨. ଶକ୍ତି — ୧୨. Power; energy; potency; strength.
- ୧୩. ଜୀବାତ୍ମା; ଆତ୍ମା —୧୩. Soul.
- ୧୪. ପରମାତ୍ମା; ବିଶ୍ୱାତ୍ମା —୧୪. The soul of the universe; God.
- ୧୫. ଜନନୀ —୧୫. Mother.
- ୧୬. ଯୋନି —୧୬. Female organ.
- ୧୭. ଲିଙ୍ଗ; ଶିଶ୍ନ —୧୭. Male organ; penis.
- ୧୮. ଗୁହ୍ୟ ଦ୍ୱାର —୧୮. The anus.
- ୧୯. ଜନ୍ତୁ ଜଗତ୍ —୧୯. The animal world.
- ୨. ଅମାତ୍ୟ —୨୦. Minister.
- ୨୧. ବାସିନ୍ଦା —୨୧. An inhabitant.
- ୨୨. (ବହୁବଚନ) ସପ୍ତବିଧ ରାଜ୍ୟାଙ୍ଗ (ଯଥା—୧ସ୍ୱାମୀ, ୨ ମନ୍ତ୍ରୀ ୩ ସହାୟ, ୪ ଧନ, ୫ ଦେଶ,୬ ଦୂର୍ଗ ଓ ୭ ସୈନ୍ୟ, ଏବଂ ମତାନ୍ତରରେ ୮ ପ୍ରଜା) —୨୨. The ୭ requisites
for a kingdom (viz. ୧ the head, ୨ minister, ୩ allies, ୪ treasure, ୫ kingdom ୬. castle, ୭ army and according to some, ୮ the subjects.)
- ୨୩. (ବହୁବଚନ) ରାଜ୍ୟର ପ୍ରଜାମଣ୍ଡଳି — ୨୩. The subjects of akingdom.
- ୨୪. (ବହୁବଚନ) ରାଜାଙ୍କର ଦଶବିଧ ସହାୟକ—(ଯଥା— ପୁରୋହିତ, ପ୍ରିତିନିଧି, ପ୍ରଧାନ, ସଚିବ, ମନ୍ତ୍ରୀ, ପ୍ରାଡ଼୍ୱିବାକ, ପଣ୍ଡିତ, ସୁମନ୍ତକ, ଅମାତ୍ୟ ଓ ଦୃଢ଼) —୨୪. The ୧୦ assistants to a king; the body of a king's ministers.
- ୨୫. ମନର ଭାବ ବା ଗତି; ମିଞ୍ଜାସ୍; ମତି ଗତି — ୨୫. Disposition; temperament.
- ୨୬. ସ୍ୱଭାବ; ଚରିତ୍ର —୨୬. Individual nature.
- ୨୭. (ବୈଦ୍ୟକ) ଜନ୍ମ କାଳରେ ଶରୀରସ୍ଥ କଫ, ବାତ, ପିତ୍ତ ଏହି ତିନି ରସ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିକର ପ୍ରାବଲ୍ୟ —୨୭. The predominance of one of the humours of the body at the time of a person's birth.
- ୨୮. (ଅଳଙ୍କାର ଶାସ୍ତ୍ର) ଏକବିଂଶତ୍ୟକ୍ଷରା ବୃତ୍ତି, ସଂସ୍କୃତ ଛନ୍ଦୋ— ବିଶେଷ —୨୨. (prosody) Name of a Sancrit metre of ୨୧ syllables.
- ୨୯. (ବ୍ୟାକରଣ) ଧାତୁ ବା ଶବ୍ଦମୂଳ —୨୯. (grammar) The root; the crude or elementary form of a word or verb before it takes an inflection.
[ଦ୍ରଷ୍ଟବ୍ୟ —ଗତ ଶବ୍ଦର ପ୍ରକୃତି ଗମ ଧାତୁ ଓ ପ୍ରତ୍ୟୟ ତ; ରାଜକୀୟ ଶବ୍ଦର ପ୍ରକୃତି ରାଜନ୍]
- ୩. (ଗଣିତ) ଗୁଣକ — ୩୦. (mathematics) Coeffcient; multiplier.
ଦେଶଜ - ବିଶେଷ୍ୟ -[ସମ୍ପାଦନା]
- ୧. ବଦ୍ଧମୂଳ ଅଭ୍ୟାସ —Confirmed habit.